Bezpośrednią przyczyną wydarzeń, które rozpoczęły się w Gdańsku w poniedziałek 14 grudnia, była decyzja Rady Ministrów PRL o zmianie cen detalicznych niektórych artykułów spożywczych i przemysłowych. Pierwszy protest zgłosili robotnicy Stoczni Gdańskiej im. Lenina. We wtorek 15 grudnia, solidaryzując się ze stoczniowcami gdańskimi, nie podjęli pracy również robotnicy innych trójmiejskich przedsiębiorstw. W Gdyni protestujący stoczniowcy wyszli poza teren stoczni, gdzie dołączyli do nich pracownicy portu i innych zakładów. Udali się pod gmach Miejskiej Rady Narodowej i Komitetu PZPR. Tam przekazali swoje żądania skierowane do władz, w formie ośmiu postulatów.

Ujęcie od strony ul. Partyzantów na przystanek SKM Gdynia Wzgórze Nowotki, fot. Zbigniew Kamieński, 17.12.1970 (sygn. MMG/HM/II/6014/24).

Po południu powołany został Główny Komitet Strajkowy dla miasta Gdyni, późniejszy Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, którego siedziba mieściła się w Zakładowym Domu Kultury gdyńskiego portu. O północy zebrani tam przedstawiciele przedsiębiorstw zostali pobici, a niektórych z nich wywieziono do więzienia w Wejherowie.

W środę 16 grudnia pojawiły się w Gdyni wzmocnione patrole milicji i wojska. Większość zatrudnionych w porcie nie podjęła pracy, a strajkujący zażądali uwolnienia członków komitetu strajkowego. Po południu, gdy pracownicy Stoczni im. Komuny Paryskiej rozeszli się do domów, nastąpiła blokada stoczni. Władze ogłosiły też komunikat o zawieszeniu pracy w stoczni. W wieczornym wystąpieniu wicepremier Stanisław Kociołek zaapelował, by nazajutrz stoczniowcy przystąpili do pracy. O północy do stoczni wkroczyło wojsko.

Nazajutrz, w czwartek 17 grudnia od godziny piątej rano kolejką elektryczną przybywały do pracy pierwsze grupy pracowników. Wkrótce na peronie nagromadziło się wiele zdezorientowanych osób, którym uniemożliwiono wyjście z peronu. Tłum stawał się coraz większy. Przez mikrofony zaapelowano o powrót do domu, ale nie przyniosło to żadnego rezultatu. Około godziny szóstej ludzie ruszyli w stronę kordonu czołgów, wojska i milicji. Padły strzały, najpierw salwa ostrzegawcza, potem skierowana w bruk, której odłamki trafiły w tłum. Byli pierwsi zabici i ranni. Później do rozpraszania ludzi użyto helikopterów.

Około godziny ósmej demonstranci przybyli pod budynek Miejskiej Rady Narodowej, gdzie otworzono do nich ogień. Tu też byli zabici i ranni. Strzelano także w innych miejscach – na ulicy Morskiej (wówczas Czerwonych Kosynierów), 10 Lutego, Władysława IV, Świętojańskiej, Śląskiej. Według oficjalnych danych śmierć tego dnia (lub później w wyniku odniesionych ran) poniosło w Gdyni 18 osób.

***

W 2023 roku zbiory Muzeum Miasta Gdyni wzbogaciły się o 30 negatywów dotyczących tamtych wydarzeń. Podarował je Zbigniew Kamieński. Na początku tego tysiąclecia pracował na stanowisku dyrektora Departamentu ds. Ochrony Środowiska w Ministerstwie Środowiska. W latach 2004-2009 pełnił funkcje dyrektorskie w Departamencie Energetyki w Ministerstwie Gospodarki. W latach 2009-2016 był dyrektorem w Departamencie Innowacji i Przemysłu Ministerstwa Rozwoju.

Przed budynkiem Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, fot. Zbigniew Kamieński, 17.12.1970 (sygn. MMG/HM/II/6014/11).

W grudniu 1970 roku Zbigniew Kamieński mieszkał na Wybrzeżu, studiował na gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Fotografie wykonał z ostatniego piętra budynku przy ul. Partyzantów 44. Większość ujęć powstała 17 grudnia 1970 roku. Autor skierował obiektyw swego aparatu w stronę przystanku SKM Wzgórze Nowotki (ob. św. Maksymiliana), ul. Partyzantów, ul. Świętojańskiej, skweru Plymouth (który obecnie jest częścią Parku Centralnego), Urzędu Miasta i wylotu ul. Bema na ul. Czołgistów (ob. al. Marszałka J. Piłsudskiego). Zdjęcia przedstawiają protestujących ludzi, milicję i wojsko. Widoczny jest też dym z rzucanych petard, gaz łzawiący oraz latający śmigłowiec wojskowy. Dwa ujęcia wykonano następnego dnia – widać na nich gmach Miejskiej Rady Narodowej oraz czołgi stacjonujące na ul. Czołgistów i ciągnącej się w głąb ul. Bema.

Zdjęcia autorstwa Zbigniewa Kamieńskiego stanowią ważne świadectwo historii miasta i jeden z cenniejszych nabytków Muzeum Miasta Gdyni w ostatnim czasie. W zeszłym roku zostały po raz pierwszy opublikowane na naszej stronie www.gdyniawsieci.pl. Tam można obejrzeć komplet skanów negatywów.

                                                                                                          Dariusz Małszycki

Przed budynkiem Prezydium Miejskiej Rady Narodowej na wysokości ul. Bema, fot. Zbigniew Kamieński, 17.12.1970 (sygn. MMG/HM/II/6014/16).

Wybrana literatura:

Piotr Brzeziński, Robert Chrzanowski, Anna Nadarzyńska-Pieszczewiat, Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę, Gdynia 2020.

Robert Chrzanowski, Grudzień 1970 w Gdyni (https://muzeumgdynia.pl/2020/12/robert-chrzanowski-grudzien-1970-w-gdyni/, (dostęp. 14.11.2024).

Grzegorz Wiśniewski, Zbigniew Kamieński – niezwykły dyrektor, który był faktycznym ministrem ds. odnawialnych źródeł energii (https://odnawialny.blogspot.com/2009/03/zbigniew-kamienski-niezwyky-dyrektor.html, (dostęp 14.11.2024 r.).