„Z kręgów akademickich”

Akt męski Wacława Szczeblewskiego ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni

Wacław Szczeblewski był wychowankiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Dreznie. Odbycie studiów stało się możliwe dzięki finansowemu wsparciu biskupa chełmińskiego, Augustyna Rosentretera. Artysta kształcił się tam m.in. pod kierunkiem Johannesa Raphaela Wehlego i Osmara Schindlera. To właśnie z okresu studenckiego pochodzi jego wielkoformatowy rysunek z przedstawieniem aktu męskiego.

W 1648 roku, we Francji powstała Królewska Akademia Malarstwa i Rzeźby. Jej założycielem był m.in. artysta Charles Le Brun. Zreorganizowana w latach 60-tych XVII stulecia, osiągnęła rangę instytucji państwowej. To właśnie w XVII wieku skrystalizował się zespół norm organizacyjnych, regulujących m.in. takie kwestie jak program nauczania. W czasie ćwiczeń praktycznych młodzi adepci sztuki kształtowali swoje umiejętności poprzez kopiowanie rysunków autorstwa przełożonych, odlewów gipsowych starożytnych rzeźb i wreszcie – kopiowanie z żywego modela. Na odczytach i konferencjach analizowano dzieła takich mistrzów jak Rafael Santi czy Nicolas Poussin. Poza tym organizowano konkursy z nagrodami i stypendia. Wykształciła się również ścisła hierarchizacja tematów. Palmę pierwszeństwa dzierżyły malarstwo historyczne i mitologiczne. Szczególnie ceniono sobie tematykę  starożytnej Grecji i Rzymu. Niżej plasowano portrety i sceny rodzajowe, a na samym końcu znajdywały się martwe natury.

XIX wieczny akademizm wyrósł na gruncie akademickiej teorii, uformowanej w XVII stuleciu,  która podkreślała wagę intelektualizmu i racjonalizmu a za główny cel sztuki uznawała przekazywanie idei (w szczególności zaś idei piękna). Niekwestionowanym wzorem była sztuka antyczna. Zwracano też uwagę na istotę piękna ciała ludzkiego. Akademizm nie pozostał jednak obojętny na wpływy innych ówczesnych nurtów artystycznych (np. realizmu). Do czołowych przedstawicieli akademizmu zaliczali się tacy artyści, jak Thomas Couture, Jean Gerome, Paul Delaroche i Henryk Siemiradzki. Przeciwwagą zachowawczego podejścia akademików była m.in. XX-wieczna awangarda artystyczna, która wyrażała namiętny bunt wobec odgórnie narzuconych, określonych ram i zasad. Akt męski autorstwa Wacława Szczeblewskiego, ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni, został wykonany węglem na papierze. Nosząca wymiary 186,5 x 70,5 cm praca stanowi wierne odzwierciedlenie idei akademickich. Przedstawia ona nagiego,  postawnego mężczyznę na neutralnym tle, zwróconego profilem w lewo. Lewe ramię modela jest uniesione w poziomie, pięść zaciśnięta. Akt ten emanuje męską witalnością. Kunszt artysty przejawia się tu nie tylko w poprawnym oddaniu proporcji i starannym wykończeniu, ale także w umiejętnym operowaniu światłem i cieniem, i w związku z tym – plastycznym oddaniem anatomicznych detali.

Gabriela Zbirohowska-Kościa