Gdynia jako miasto portowe przyciągała do siebie przedsiębiorców różnych branż. Wśród nich były osoby, które handlowały towarami kolonialnymi, w tym również kawą i herbatą. Jedną z nich był Tadeusz Wański, właściciel firmy „Kawoń”. Najbardziej znany był ze swojej kariery fotografika. (Opisałem ją w haśle „Widzialne. Niewidzialne”, dotyczącym naszej muzealnej kolekcji jego fotografii).

Mało kto wie, że był on również przedsiębiorcą. W zbiorach Muzeum Miasta Gdyni posiadamy kilka opakowań po kawie i herbacie, sprzedawanych przez firmę tego wybitnego  artysty. Są to różnej wielkości papierowe opakowania „Herbaty Cejlońskiej” i kawy. Rysunki na opakowaniach symbolizowały region, z którego towar był sprowadzany. Na opakowaniach po herbacie drukowany był słoń indyjski z Hindusem. Natomiast kawa była sprzedawana w opakowaniach z wielbłądem i Arabem. Mamy też w zbiorach torebkę po kawie zbożowej, co ciekawe, opisana jest ona jako „Mieszanka zbożowa/Domowa/ Surogat kawy”.

Tadeusz Wański urodził się 27 października 1894 roku w Środzie Wielkopolskiej k. Poznania. W 1912 roku ukończył 7- klasowe gimnazjum humanistyczne w Wągrowcu. Podczas I wojny światowej, w latach 1914-1918, służył w armii niemieckiej. Niestety, nie zachowały się dokładniejsze informacje o tym okresie jego życia. Od 1 grudnia 1918 roku służył w Wojsku Polskim, w stopniu podporucznika. 18 października 1921 roku został przeniesiony do rezerwy w stopniu porucznika.

Swoją karierę artysty fotografika Wański rozpoczął w Poznaniu. Tam też zajmował się przedsiębiorczością. Był współwłaścicielem – razem z Kazimierzem Małeckim – firmy handlującej kawą i herbatą, której oficjalna nazwa brzmiała: „Import kawy i herbaty Małecki Wański”. Początkowo prowadziła ona działalność tylko w Poznaniu. Jednak w 1936 roku założono oddział w Gdyni, z siedzibą w centrum miasta, przy ul. Mściowoja 9. Oddziałem kierował Tadeusz Wański. Od tego czasu był on związany z Gdynią. Początkowo dojeżdżał z Poznania. Następnie zamieszkał nad morzem na stałe. Najpierw w budynku przy ul. Słupeckiej 8, następnie w domu przy ul. Warszawskiej 5, gdzie pod koniec lat 30. XX w. znalazła swoją siedzibę również firma.

W czasie okupacji pozostał w Gdyni, przyjął volkslistę, dzięki czemu mógł nadal pracować w swoim zakładzie, ale tylko jako zwykły robotnik. Nadzór nad nim sprawował niemiecki powiernik (niem. Treuhändler). Według relacji rodzinnych brał udział w konspiracji. Praca w palarni pomagała mu zdobywać informacje na temat ruchu statków w porcie. Dzięki zamówieniom ze statków dobrze się w tym orientował. Niestety, poza tym, nic więcej nie wiemy na temat jego działalności w tym czasie. Pod koniec wojny, prawdopodobnie w wyniku pracy w konspiracji, był zmuszony do opuszczenia Gdyni, ukrywał się u znajomych na Kaszubach, w Mezowie pod Kartuzami. W czasie okupacji ożenił się z Władysławą z domu Maczuga. W 1943 roku urodził się mu syn Jerzy.

Po powrocie w 1945 r. reaktywował firmę. Nosiła ona wówczas nazwę „Kawoń” i tak jak poprzednia zajmowała się importem kawy i herbaty. Pełniła również usługi palenia kawy. Siedziba firmy znajdowała się w wybudowanym przed wojną budynku przy ul. Warszawskiej 5. W wyniku szykan ze strony władz wobec prywatnych przedsiębiorców, co w tym przypadku objawiało się m.in. brakiem przydziału surowca, Wański zmuszony był zamknąć firmę w 1951 roku. Ponownie reaktywował działalność palarni po odwilży politycznej w 1956 roku. Jak wspomina jego syn, nie miał już serca do prowadzenia interesów. Zajmowała się tym głównie jego żona.

Tadeusz Wański przez wiele lat cierpiał chorobę wrzodową żołądka, która stała się przyczyną jego śmierci. Zmarł w 1958 roku w Gdyni, został pochowany na Cmentarzu Witomińskim. Firmę dalej prowadziła jego rodzina.

Tekst: Dariusz Małszycki

MMG/HM/II/5734

Tadeusz Wański, Palarnia kawy Tadeusza Wańskiego. Pracownik Feliks Sobczak, 1945-1951, fotografia, brom

MMG/HM/II/232/5

Budynek  przy ul. Warszawskiej 5, w którym mieściła się palarnia kawy Tadeusza Wańskiego, ok. 1941, fotografia, papier

MMG/HM/III/2791

Opakowanie 10 g po “Herbacie cejlońskiej” firmy „Kawoń” Tadeusza Wańskiego z Gdyni, 1945-1951, druk, papier

MMG/HM/III/2793

Torebka 10 g po “Herbacie cejlońskiej” firmy „Kawoń” Tadeusza Wańskiego z Gdyni, 1945-1951, druk, papier

MMG/HM/III/2794

Opakowanie 50 g po “Herbacie cejlońskiej” firmy Kawoń Tadeusza Wańskiego z Gdyni, 1945-1951, papier, druk

MMG/HM/III/2795

Opakowanie 10 g po kawie firmy „Kawoń” Tadeusza Wańskiego z Gdyni, 1945-1951, druk, papier

MMG/HM/III/2796

Opakowanie po kawie zbożowej firmy „Kawoń” Tadeusza Wańskiego z Gdyni 1945-1951, druk, papier