← Kliknij tutaj, aby powrócić do strony projektu “Grudzień ’70”

Tragedia Grudnia ’70 wstrząsnęła mieszkańcami Wybrzeża. Niedługo po krwawych wydarzeniach czarnego czwartku architekt Ryszard Semka, pracujący nad przebudową Domu Książki w centrum Gdyni, przedstawił do akceptacji projekt wielkoformatowej metaloplastyki upamiętniającej ten dzień. Czy udało mu się zmylić czujność władz?

Ryszard Semka, przygotowując plan rozbudowy Domu Książki w Gdyni przy ul. Świętojańskiej 47, wkomponował w ścianę szczytową pozornie abstrakcyjną kompozycję. Geometryczne formy, zdawałoby się przypadkowe, po uważniejszym obejrzeniu pozwalały się odczytać jako zapis daty 17 grudnia ułożony z rzymskich liczb XVII XII. Dyskretnie wkomponowana w metaloplastykę szczególna dla gdynian data czarnego czwartku – 17 grudnia 1970 roku – miała stać się zakamuflowanym pomnikiem tragicznych wydarzeń. Projekt został przyjęty. Władze nie domyśliły się, jaki przekaz ukrył w swym projekcie wybitny architekt. Niestety Dom Książki zrezygnował z planowanej rozbudowy i finalnie tajny gest sprzeciwu wobec systemu pozostał jedynie na kartach projektu.

Urodzony w 1925 roku Ryszard Semka w latach 1945–1950 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, a następnie, dzięki otrzymanemu stypendium, w latach 1964–1965 kontynuował kształcenie na Uniwersytecie Harvarda. Po studiach, w 1950 roku rozpoczął pracę w PWSSP w Gdańsku (obecnie ASP w Gdańsku), od tego też roku należał do SARP-u. Tytuł docenta zdobył w 1967 roku, obejmując jednocześnie funkcję kierownika Pracowni Projektowania Architektury Wnętrz. Kolejne lata przyniosły mu tytuł profesora nadzwyczajnego – w 1981 roku i zwyczajnego – w 1990 roku. W 1971 roku, gdy powstał interesujący nas projekt, Ryszard Semka objął właśnie funkcję dziekana Wydziału Architektury Wnętrz i Wzornictwa Przemysłowego, które to stanowisko piastował do 1984 roku. Do jego najważniejszych architektonicznych realizacji należy zaliczyć: domy mieszkalne w Gdańsku-Wrzeszczu, zbudowane w okresie 1953–1957, rozbudowę Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku jako siedziby PWSSP (1968), teatr w Kwidzynie (1986), kilkadziesiąt budynków mieszkalnych na terenie Starego Miasta w Elblągu (1983–2003) oraz Pomnik Ofiar Grudnia ‘70 w Gdyni. Zmarł w 2016 roku w Gdańsku.

Ponad dwadzieścia lat po stworzeniu projektu z zakamuflowanym przesłaniem, w innych już realiach społeczno-politycznych, Ryszard Semka miał możliwość oddać hołd ofiarom czarnego czwartku. Jako główny projektant odpowiadał bowiem za realizację pomnika ofiar Grudnia ‘70 usytuowanego przy Urzędzie Miasta Gdyni, w miejscu, na które niegdyś protestujący dotarli z niesionym na drzwiach Zbyszkiem Godlewskim, utrwalonym w balladzie jako Janek Wiśniewski. Pomnik odsłonięto 17 grudnia 1993 roku, z udziałem prezydenta Lecha Wałęsy. Projekty i drewniany model pomnika znajdują się w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni.

Anna Śliwa

← Kliknij tutaj, aby powrócić do strony projektu “Grudzień ’70”