Miejscem szczególnie często odwiedzanym przez mieszkańców Wielkiego Kacka jest Źródło Marii, przy którym znajduje się postawiona w 2018 roku figurka Najświętszej Marii Panny. Mało kto wie, że jest to już siódma rzeźba stojąca w tym miejscu. Dwa zdjęcia pierwszej znajdują się w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni. Jedno z nich przedstawia jasną figurkę ustawioną na cokole z kamieni, stojącym pośrodku małego zbiornika wodnego. Tło stanowi porośnięte lasem wzniesienie. Na drugiej fotografii, przed figurką znajduje się nieznana rodzina w samochodzie osobowym marki Fiat.
Poświęcenia miejsca i pierwszej figury dokonał 3 maja 1922 roku kuratus (opiekun) nie będącego jeszcze parafią kościoła p.w. św. Wawrzyńca – ksiądz Melchior Bałach. Od tego czasu ten urokliwy zakątek nazywany jest Źródłem Marii. Wcześniej miejscowa ludność określała je „Brzęczką”. W 1871 roku niemieckie władze nadały jej oficjalną nazwę Kaiser Quelle (tzn. Cesarskie Źródło). Stał tam nawet pomnik cesarza Wilhelma I, usunięty w 1920 roku.
Geneza postawienia figurki i aktualnej nazwy źródła wiąże się pośrednio z budową linii kolejowej Kokoszki – Gdynia. To połączenie miało omijać Terytorium Wolnego Miasta Gdańska i prowadzić bezpośrednio do budującego się portu w Gdyni. W trakcie układania torów, w pobliżu Wielkiego Kacka, zdarzył się wypadek. Na odpoczywających robotników zsunął się po skarpie wagonik. Nikomu, na szczęście, nic się nie stało. Jako wotum dziękczynne postawiono figurkę Matki Boskiej. Linia kolejowa, do momentu wybudowania Magistrali Węglowej, przebiegała obok kapliczki i figurka była widoczna z wagonów przejeżdżających pociągów. Pisał o tym w 1924 roku Józef Staśko w swoim „Przewodniku po Polskim Wybrzeżu: „ …W lesie 2 km na południowy zachód od wsi tuż przy zakręcie toru kolejowego prześliczna figura Matki Boskiej ustawiona na stawie na stosie kamieni. Widać ją nawet z okien wagonu…”.
Z chwilą postawienia kapliczki Źródło Marii stało się miejscem kultu religijnego, przy którym odbywają się nabożeństwa ku czci Matki Boskiej, szczególnie uroczyste w maryjne święta Matki Boskiej Królowej Polski (3 maja) oraz Wniebowzięcia Matki Boskiej (15 sierpnia). Przez wiele lat tradycją miejscowej parafii była również procesja do Źródła, poprzedzająca pielgrzymkę do Kalwarii Wejherowskiej.
Pierwsza figurka została zniszczona przez Niemców w 1939 roku. W czasie okupacji mieszkańcy postawili nową. Jednak wiosną 1945 roku w rejonie Wielkiego Kacka trwały zacięte walki pomiędzy Armia Czerwoną a Niemcami. Widoczna na zdjęciu rzeźba została zniszczona. W 1946 roku postawiono trzecią figurkę, którą ufundowało małżeństwo Józefy i Leona Wiczlingów. Po pięciu latach wymieniono ją na nową. Była to figurka Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej i w przeciwieństwie do pierwszych miała niebieską szatę. W 1968 roku Jan Skwiercz ufundował kolejną, czwartą rzeźbę, którą dla bezpieczeństwa umieszczono w szklanej gablocie. W 2006 roku została przeniesiona do kruchty kościoła p.w. św. Wawrzyńca. 15 sierpnia 2008 roku poświęcono nową figurkę Matki Boskiej w białych szatach. Od tego momentu cała kapliczka swym wyglądem przypomina tę pierwszą z 1921 roku. Niestety na początku 2018 roku rzeźba została zniszczona przez wandali. W jej miejsce postawiono nową identyczną.
Tekst: Dariusz Małszycki
MMG/HM/II/277/5
Figurka Matki Boskiej przy Źródle Marii w Wielkim Kacku, lata 30. XX w.
(zbiory Muzeum Miasta Gdyni)
MMG_HM_II_5536
Pamiątka z wycieczki do Źródła Marii – nieznana rodzina w samochodzie marki Fiat 519 B , lata 30. XX w. (zbiory Muzeum Miasta Gdyni)