Z powodu wzrostu zachorowań na Covid-19 oraz w trosce o nasze wspólne bezpieczeństwo, Muzeum Miasta Gdyni będzie zamknięte dla zwiedzających do 9 kwietnia 2021 roku. W związku z decyzją Rady Ministrów o zamknięciu siedziby muzeum, przenosimy nasze działania do wirtualnej rzeczywistości.

Zachęcamy do udziału w naszych przedsięwzięciach online.
Więcej informacji na temat planowanych wydarzeń online na stronie: www.muzeumgdynia.pl/wydarzenie lub w zakładce  MUZEUM ONLINE.

Latarki od wieków oświetlały nam drogi, pomieszczenia, jak i pomagały w kierowaniu ruchem drogowym. Na przestrzeni lat zmieniał się ich wygląd oraz zastosowane technologie. Różniły się od siebie wielkością – od małych, stawianych na stołach, po wielkogabarytowe lampy uliczne – oraz źródłem zasilania. Były używane w gospodarstwie, przemyśle czy też kolejnictwie.

W drugiej połowie XIX wieku niemiecki fizyk Friedrich Wöhler odkrył węglik wapnia – karbid. Zauważył, że podczas połączenia wody z karbidem, w wyniku reakcji chemicznej, wydziela się gaz palny – acetylen. Od tego czasu zaczęto konstruować acetylenowe lampy, czyli tzw. karbidówki, które miały za zadanie poprawić warunki pracy górników czy kolejarzy. Największą popularność zyskały przenośne latarki karbidowe. Jedną z nich przekazano do naszych zbiorów w 2011 roku. Jest to niemiecka latarka kolejowa z czasów II wojny światowej, którą znaleziono na terenie naszego miasta. Takie przedmioty, jak ta latarka, mogły być świadkiem niezwykłych historii.

Obiekt został wykonany z bakelitu. Istotną zaletą tego tworzywa jest niepalność i nierozpuszczalność. Do jego odkrycia przyczynił się, na początku XX wieku, belgijski przemysłowiec Leo Hendrik Beakeland. Bakelit często wykorzystywano do konstrukcji lamp karbidowych, służył też jako materiał izolacyjny w przemyśle elektrotechnicznym.

Obudowa latarki, o gładkiej fakturze, ma liczne wzory – można zauważyć różnego rodzaju kształty przypominające np. linie papilarne. Obiekt składa się z dwóch części – cylindrycznej podstawy i korpusu w formie sześcianu. Podstawę latarki przeznaczono na zbiornik karbidu. W obiekcie uwzględniono trzy otwory w ściankach, w których umieszczono przeszklenia. Szybka znajdująca się z przodu latarki jest czerwona, natomiast dwie pozostałe, boczne, są przezroczyste. Przednia ścianka jest ruchoma, otwierana, umocowana na zawiasach. Do przenoszenia latarki służył ruchomy uchwyt zamocowany w górnej części latarki. Palnik wewnątrz urządzenia opatrzony był lustrzanym reflektorem rozpraszającym światło.

Można spostrzec, że na tylnej ściance latarki, na aluminiowym uchwycie, został wybity orzeł III Rzeszy wraz z sygnaturą „WaA 14 F”. Co ciekawe, Niemcy podczas II wojny światowej nie posługiwali się pełnymi nazwami producentów, ponieważ chcieli ochronić zakłady przemysłowe, które produkowały sprzęt wojenny – objęte były tajemnicą państwową.

Latarka kolejowa nie tylko oświetlała drogi i wagony kolejowe, służyła też do kierowania ruchem drogowym. W książce Przepisy Ruchu (FV), wydanej przez Dyrekcję Kolei Rzeszy w 1943 roku, pisano: „Wysłani pracownicy, którzy gdy jest ciemno i przy nieprzejrzystym powietrzu, mają ze sobą latarkę ręczną z czerwonym światłem, podają zbliżającemu się pociągowi sygnały _<<Stój_>> (…)”.

Możliwe, że nasz eksponat nosi historię człowieka, część jego losu, który nie jest nam znany. Być może należał on do nastawniczego stacji, który codziennie wykonywał swoją pracę. Niewątpliwie latarka kolejowa przypomina nam o czasie, który już nie wróci. Pamiętajmy, by chronić obiekty, które są, może jedynym, świadkiem historii. Odnajdźmy w nich zaginione światło.

Joanna Mróz

MMG/HM/III/2713, Latarka kolejowa, znaleziona na terenie Gdyni, 1939-1945, zbiory MMG. Fot. Leszek Żurek

Muzeum Miasta Gdyni ma nowego dyrektora. Karin Moder została dziś powołana na to stanowisko przez Prezydenta Miasta Gdyni Wojciecha Szczurka.

2 lutego 2021 to wyjątkowa data dla instytucji kultury. Od dziś Muzeum Miasta Gdyni jest otwarte dla zwiedzających. Poniżej prezentujemy repertuar na drugi miesiąc tego roku. Zapraszamy do zwiedzania naszych wystaw czasowych „Legenda Radmoru” i „Janusz Kaniewski. Polskie Projekty Polscy Projektanci” oraz wystawy stałej „Gdynia – dzieło otwarte” z nowym modułem czasowych poświęconym dziejom gdyńskiej kolei. Wystawy to nie wszystko. Luty w Muzeum Miasta Gdyni upłynie pod znakiem wykładów, warsztatów i spotkań ONLINE.

Warto zaznaczyć, że wydarzenia edukacyjne w tym miesiącu są ściśle związane z 95 rocznicą nadania Miasto Gdynia praw miejskich. Zgodnie z naszą muzealną tradycją celebrować te urodziny będziemy przez ponad tydzień! Świętowanie rozpoczniemy zorganizowanym wraz z Urzędem Miasta w Gdyni pokazem audiowizualnym „Gdynia – tu zaczyna się Polska” prezentującym nasze zbiory. Widowisko będzie można oglądać codziennie od 10 lutego do 14 lutego w godzinach 17:00 – 22:00 przed Urzędem Miasta Gdyni –  Al. Piłsudskiego 52/54.

Luty 2020

• 12 II 2021 – godz. 16:00 – Znamy się! Świętujemy! – wirtualne oprowadzanie po wybranych aspektach wystawy Gdynia – dzieło otwarte z okazji 95. urodzin miasta Gdyni
• 13 II 2021 – godz. 12:00 – Rzut kostką – urodzinowa gra miejska
• 18 II 2021 – godz. 11:00 – Radmor, wspomnień czar – spotkanie on-line dla seniorów w ramach Klubu Doborowego Towarzystwa
• 18 II 2021 – godz. 17:00 – Style narodowe w architekturze międzywojennej Gdyni – wykład online w ramach cyklu Perły
• 19 II 2021 – godz. 14:00 – Muzealne zmysły: Rozwój umiejętności lokomocyjnych – wirtualne zajęcia rozwojowe dla niemowląt z opiekunem
• 20 II 2021 – [online] Dzień Rodzinny – warsztaty z architektury i animacji dla dzieci
  • 11:00 – Pokrótce – warsztaty z animacji
  • 13:30 – Na całej długości – warsztaty architektoniczne
• 26 II 2021 – godz. 16:00 – Znamy się! Gdyńska bohema – wykład online
• 27 II 2021 – godz. 14:00 – Dostępna sobota – wirtualne oprowadzanie po wystawie Legenda Radmoru dla osób niesłyszących, tłumaczone na Polski Język Migowy z audiodeskrypcją

Drzwi Muzeum Miasta Gdyni szeroko otwarte!

Tak niedawno, zaledwie miesiąc temu, korespondowaliśmy z panem Jerzym przy okazji rocznicy – grudniowej tragedii 1970 roku. Wspominał dramatyczne chwile, których był świadkiem. Z wyczuwalnym w mejlach rozgoryczeniem przypominał o sobie, jako  autorze Ballady o Janku Wiśniewskim.

W przeszłości  marynarz, osiadł na lądzie zajmując się spedycją, kierował Wojewódzkim Przedsiębiorstwem Handlu Wewnętrznego oraz Wojewódzkim Przedsiębiorstwem Handlu Spożywczego. Zawsze znajdował czas na swoją wielką pasję – sport. Grał w piłkę nożną w gdyńskim Marynarzu, by po latach wspierać Arkę, a później założyć Uczniowski Klub Sportowy Iskra Gdynia.

Był miłośnikiem naszego miasta, jego historii i kultury. Właśnie dzięki temu się poznaliśmy.

Był człowiekiem otwartym i bezinteresownym. Każdy kontakt z Nim wzbogacał i wiele dla nas znaczył – wiersze, spotkania, opowieści…Ofiarował do zbiorów maszynę do szycia, która wraz ze swoją wyjątkową historią trafiła na naszą wystawę o Gdyni. Był też naszym rozmówcą w projekcie historii mówionej – tych rozmów będzie nam ogromnie brakować.

W swoim marcowym, wciąż aktualnym wierszu Na pierwszej linii frontu pytał: „Kiedy wirus żywot skończy?”…. tak bardzo liczyliśmy na kolejne spotkania, rozmowy i wiersze…

Jerzy Fic – gdynianin odszedł 5 stycznia 2021 roku.

Drugi tydzień ferii
Od 11 do 14 stycznia Kolej na Wyzwanie, czyli maraton dworcowy. Wspólnie spędźmy czas, odkrywając Dworzec Morski i Dworzec Gdynia Główna. A to wszystko organizuje dla Was Muzealna Brygada – połączone siły Muzeum Miasta Gdyni oraz Muzeum Emigracji w Gdyni!

Odnajdźcie ślady stóp Witolda Gombrowicza, wdrapcie się na pomnik, policzcie schody na peron i sprawdźcie, który z królów Polski ma własną linię kolejową. Posłuchajcie dźwięków dworca, podziwiając dekoracje na suficie restauracji i poczujcie wiatr we włosach, oczekując na odpływający prom. Nie dajcie się zimowej nudzie i razem z rodziną przyjrzyjcie się gdyńskim dworcom. W obu dworcach dostępna będzie mapa z zadaniami – wyczynami. Na bacznych obserwatorów czekają nagrody.

Gotowi na przygodę?

Z zimowym pozdrowieniem Gdyńska Brygada Muzealna!

WAŻNE INFORMACJE

11.01.2021 – Rozpoczęcie maratonu!
Od tego dnia możecie odebrać mapy z dwóch punktów:
Punkt informacji Dworzec Gdynia Główna oraz z Dworca Morskiego (Muzeum Emigracji w Gdyni).
15.01.2021 – do tego dnia wykonujecie wszystkie wyczyny znajdujące się na mapach
11 – 15.01.2021 – to też czas odbioru nagród jeśli uda wam się w pierwszym terminie wykonać wszystkie zadania
18 – 22.01.2021 – dodatkowy tydzień dla Was na odebranie nagród

Odbiór nagród od poniedziałku do piątku w Muzeum Emigracji w Gdyni oraz Muzeum Miasta Gdyni w godzinach 10-16. Inne godziny do ustalenia mailowo poprzez edukacja@muzeumgdynia.pl oraz warsztaty@muzeumemigracji.pl.

Pierwszych 30 wyczynowców otrzyma gdyńską edycję gry Monopoly (15 szt. w każdym z Muzeów). Dla reszty uczestników, które zgłoszą się z wypełnioną kartą czekają specjalne, muzealne upominki.

Nagrody wydawane będą na podstawie kart z wykonanymi wszystkimi zadaniami.

Uwaga: nagrodę można otrzymać tylko raz!

Do maratonu gotowi? Start!

Ważne miejsca:

PKP Gdynia Główna – miejsce odbioru map oraz miejsce zdobycia 10 wyczynów
Dworzec Morski (Muzeum Emigracji w Gdyni) – miejsce odbioru map, miejsce zdobycia 10 wyczynów oraz miejsce odbioru nagrody za wykonanie wszystkich wyczynów z mapy.
Muzeum Miasta Gdyni – miejsce odbioru nagrody za wykonanie wszystkich wyczynów z mapy.

Ważne przed rozpoczęciem maratonu:
Zabierz ze sobą ołówek lub długopis.
Ubierz się ciepło. Maraton może zająć Wam troszkę czasu.
Pamiętaj o maseczce.

← Kliknij tutaj, aby powrócić do strony projektu “Grudzień ’70”

Trzynaście lat, cztery konkursy, sto pięć zgłoszonych projektów, pięćdziesiąt cztery ocenione, dwie wybrane, a potem niezrealizowane koncepcje, wreszcie monumentalny metalowy krzyż – właśnie tak, burzliwie i z problemami, przebiegała historia budowy pomnika Ofiar Grudnia ’70 odsłoniętego 17 grudnia 1993 roku przy al. Marszałka Piłsudskiego. Na przeszkodzie stawały nie tylko stan wojenny, uniemożliwający prace konkursowemu jury, ale też prozaiczny brak funduszy w przechodzącym transformację kraju.

Pierwszy z konkursów rozstrzygnięty został 30 grudnia 1980 roku, nie wybrano jednak żadnego ze zgłoszonych 32 projektów. Kolejny konkurs, rozpatrzony 1 lutego 1981 roku, wyłonił zwycięską koncepcję stworzoną przez warszawskich rzeźbiarzy Grzegorza Kowalskiego i Tadeusza Tchórzewskiego, we współpracy z architektem Maciejem Kysiakiem i scenograf Krystyną Zachwatowicz. Pomnik przedstawiać miał tłum niosący na drzwiach zmarłego stoczniowca. Wobec wysokich kosztów wykonania projektu członkowie Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia ’70 w Gdyni podjęli decyzję o odstąpieniu od jego realizacji. Trzeci konkurs ogłoszony został 14 lipca 1981 roku, a jego rozstrzygnięcie przewidziano na 14 grudnia 1981 roku. Ponadto w lipcu 1981 roku, w miejscu przyszłego pomnika, postawiono wysoki na 18 m prosty krzyż z drewna daglezji. Autorem drewnianego krzyża – tymczasowego upamiętnienia wydarzeń grudniowych – był architekt Ryszard Semka. Ogłoszony 13 grudnia 1981 roku stan wojenny miał wpływ na zamrożenie prac nad pomnikiem. Obradujące w niepełnym składzie jury podjęło decyzję o odłożeniu w czasie rozstrzygnięcia konkursu. Dokumentację przekazano Oddziałowi Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich. Na kolejny konkurs trzeba było czekać niemal dziesięć lat. Ogłoszono go w czerwcu 1990 roku, a termin jego zakończenia ustalono na 15 września 1990 roku. Obrady jury pod przewodnictwem Ryszarda Semki wskazały na projekt rzeźbiarza Grzegorza Kowalskiego i architekta Macieja Kysiaka z Warszawy. Zwycięski pomysł zakładał wprowadzenie pokrytej rdzą bryły z leżącą wewnątrz stalową płytą symbolizującą gdyńskie drzwi. Wschodnią ścianę bryły wypełnić miały żeliwne maski – upamiętniające ofiary. Koncepcja budziła jednak wiele kontrowesji. Obawiano się zwłaszcza społecznego odbioru tak dużej korodującej bryły w reprezentacyjnym punkcie miasta. Pomnik nie zyskał akceptacji ówczesnej prezydent miasta Gdyni Franciszki Cegielskiej.

Rozwiązaniem patowej sytuacji okazała się koncepcja Ryszarda Semki. Drewniany model przyszłego pomnika, zaprezentowany 7 września 1993, na zebraniu członków Komitetu spotkał się entuzjastycznym przyjęciem. Zapadła szybka decyzja, by monument odsłonić jeszcze w tym roku, w 23. rocznicę wydarzeń grudniowych. Patrząc na niewielki drewniany model krzyża, przechowywany obecnie w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni, trudno wyobrazić sobie złożoność prac nad obiektem we właściwej skali, zwłaszcza w tak krótkim czasie. Dla pełnego obrazu sytuacji, należałoby dodać do tego konieczność pozyskania odpowiedniego materiału, trudności konstrukcyjne, wreszcie logistyczne przedsięwzięcie transportu krzyża z Stoczni Gdynia S.A. (dawniej Stocznia im. Komuny Paryskiej), która podjęła się wykonania projektu, na miejsce docelowe. Nieocenione zaangażowanie ofiarodawców, trud stoczniowców, wreszcie szczególna solidarność gdynian pozwoliły nadać realny kształt wizji Ryszarda Semki. A Gdynia – jak to trafnie podsumował architekt – dostała prezent pod choinkę.

Anna Śliwa

← Kliknij tutaj, aby powrócić do strony projektu “Grudzień ’70”

Pomnik Ofiar Grudnia ’70 \ model krzyża

← Kliknij tutaj, aby powrócić do strony projektu “Grudzień ’70”

Pomysł na wybudowanie monumentalnego krzyża powstał już w 1981 roku, kiedy prof. Ryszard Semka opracowywał projekt pomnika mającego stanąć przy dawnej ul. Czołgistów (obecnie al. Marsz. Piłsudskiego). W jego wizji krzyż o złożonej formie mógł być wykonany tylko z metalu, co było sprzeczne z pierwotnymi założeniami Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia ’70 (‘Komitet’). Ostatecznie wzniesiono drewniany krzyż o prostej budowie.

Jednak w lipcu 1993 roku Profesor Semka opracował kolejny projekt pomnika-krzyża i wykonał na jego podstawie drewniany model o wysokości 1,2 m, który 7 września 1993 roku zaprezentował na spotkaniu Komitetu. Został on zaakceptowany i skierowany do realizacji w miejscu dotychczasowego drewnianego krzyża.

Już 22 października 1993 roku Komitet powierzył zespołowi prof. Ryszarda Semki sporządzenie projektu architektoniczno-technicznego monumentu oraz nadzór nad jego budową. Grupę projektową tworzyli: główny projektant prof. Semka, rzeźbiarz Sławoj Ostrowski i architekt Jan Netzel. Budowę rozpoczęto 26 października 1993 roku.

Pomnik został wykonany ze stali nierdzewnej. Podstawę krzyża stanowi pozioma płyta wzniesiona ponad poziom terenu, do której poprowadzono granitowe schody. W dolnej części, pomiędzy dwoma pionowymi słupami, usytuowano kopię „gdyńskich drzwi”, na których 17 grudnia 1970 roku niesiono ciało postrzelonego Zbigniewa Godlewskiego. Na stronie frontowej podstawy umieszczono napis: „Zabitym 17 grudnia 1970 roku w pochodzie ku nadziei na wolność Polaków w Ojczyźnie”. Na równoramiennych krzyżach, po stronie wschodniej, znalazły się nazwiska poległych.

Trzon krzyża, jak w projekcie pierwotnym, składa się z dwóch słupów, ustawionych równolegle względem siebie. Poziome ramię, w kształcie zwielokrotnionego motywu krzyża greckiego, tworzy wygięty do dołu łuk. Całkowita wysokość konstrukcji wynosi 25,5 metrów.

Krzyż, jako drugi z pomników ku czci ofiar Grudnia’70, został odsłonięty i poświęcony w 23. rocznicę wydarzeń grudniowych, z udziałem Heleny Glinieckiej – matki jednej z ofiar wydarzeń grudniowych.

Czarno-białe fotografie ukazują model pomnika w ujęciach en face i z góry. Krzyż został skonstruowany w formie dwóch pionowych, rozczłonkowanych elementów i dwudziestu pięciu mniejszych krzyży, tworzących poziomą belkę delikatnie kierując „ramiona” ku górze. Mają one symbolizować ofiary pamiętnego grudniowego czwartku. Profesor, do stworzenia artystycznych ujęć, użył sztucznego oświetlenia, dzięki czemu fotografie zyskały ciekawe efekty światłocieniowe. W kadrach widoczne są również poziome elementy założenia, podwyższenie i schody na nie prowadzące – tak, jak je widział projektant. Ostatecznie całość zrealizowano w nieco zmienionym układzie.

Wizerunki te wraz z projektami i modelem krzyża zostały uroczyście przekazane Muzeum przez panią Agatę Semkę, córkę projektanta, w 47. rocznicę wydarzeń grudniowych – 17 grudnia 2017 roku. Stanowią niezwykły ślad procesu twórczego przy jednym z najbardziej rozpoznawalnych gdyńskich symboli.

Joanna Mróz

← Kliknij tutaj, aby powrócić do strony projektu “Grudzień ’70”